Het verhaal draait om Tom Sawyer, een jongen met een sterke fantasie en een voorliefde voor het uithalen van kattenkwaad. Hij woont bij zijn tante Polly en zijn halfbroer Sid in het fictieve plaatsje St. Petersburg. Hij is goed bevriend met Huckleberry “Huck” Finn, de zoon van de lokale dronkenlap.

Aan het begin van het boek is hij betrokken geraakt bij een vechtpartij. Als straf moet hij de zaterdag daarna een hek schilderen. Tom krijgt echter al snel andere kinderen zover om deze klus voor hem te doen.

Tom wordt verliefd op een nieuw meisje in de stad, Becky Thatcher. Zijn pogingen haar het hof te maken lopen stuk wanneer ze ontdekt dat hij al eens verliefd is geweest op een ander meisje, Amy Lawrence.

Wanneer Tom en Huck op een avond naar het kerkhof gaan in de hoop een medicijn te vinden tegen wratten, zijn ze getuige van de moord op Dr. Robinson door Injun Joe. Tom en Huck zweren dit nooit aan iemand te vertellen uit angst dat Joe hen ook iets aan zal doen. Injun Joe heeft de sporen echter zo veranderd dat de goedhartige Muff Potter beschuldigd wordt van de moord. Dit maakt Toms schuldgevoel alleen maar groter.

Tom, Huck en een derde jongen, Joe Harper, besluiten weg te lopen en zich op een eiland te vestigen om piraten te worden. Al snel ontdekken ze dat de mensen in St. Petersburg denken dat de drie jongens verdronken zijn. De drie besluiten op hun eigen “begrafenis” terug te keren als ultieme practical joke. Het plan is een succes, en de drie worden bij de dorpskinderen onthaald als helden. Tom krijgt eindelijk aandacht van Becky.

Kort hierop begint het proces tegen Muff Potter. Tom besluit zijn eed te breken, en getuigt tegen Injun Joe. Joe vlucht echter weg door een raam voor hij kan worden gearresteerd.

De zomer breekt aan, en Tom en Huck besluiten op zoek te gaan naar een schat die verborgen zou zijn in een spookhuis. Injun Joe blijkt zich in dit huis schuil te houden. Samen met wat handlangers gebruikt hij het huis als schuilplaats voor gestolen goederen. Als ze ontdekken dat het huis ook bezocht wordt door andere mensen, besluiten ze hun buit elders te verstoppen.

Huck begint Injun Joe elke nacht te schaduwen in een poging het goud van hem af te nemen. Hij hoort Joe en zijn mannen plannen maken om de weduwe Douglas te beroven. Huck waarschuwt haar net op tijd.

In de climax van het verhaal verdwalen Tom en Becky in een grot. Ze ontdekken dat Injun Joe de grot als nieuwe schuilplaats gebruikt, maar ze worden niet door Joe ontdekt. De kinderen weten de uitgang te vinden en de autoriteiten sluiten de grot af om nieuwe verdwalingen te voorkomen. Het gevolg is dat Joe de grot niet meer kan verlaten en verhongert. De jongens vinden de goudschat van Injun Joe, en omdat er geen wettige eigenaar is, behoort die toe aan Tom en Huck.

By : Mark Twain (1835 - 1910)